Zanim przejdziemy do tego co oznacza “wiara w sprawiedliwy świat”, zastanówmy się skąd w ogóle biorą się nasze opinie na temat świata?
Choć czasem trudno jest nam to przyznać… Nasze przekonania o rzeczywistości, poglądy na świat społeczny nie są zależne od rzeczywistych właściwości świata! Wiele jednak zależy od naszego poczucia własnej wartości, kontroli, przynależności społecznej, a także od chwilowych stanów emocjonalnych.
Nasze poglądy na świat wydają się nam jako osobiste opinie odzwierciedlające rzeczywistość. Faktem jest jednak to, że są pod silnym wpływem naszych emocji a przede wszystkich naszego otoczenia społecznego. To trudne, bo lubimy wierzyć, że jesteśmy racjonalni.
Wierzymy jednak w to w co wierzą inni „nasi” i to co uznajemy za aktulanie dobre dla naszego poczucia własnej wartości.
Z czego wynikają różnice w postrzeganiu świata?
W USA połowa wszystkich dóbr należy do 1% populacji, ale aż 2/3 Amerykanów twierdzi ze system jest zasadniczo sprawiedliwy i działa jak powinien. W Polsce jedynie kilka procent osób tak uważa! A mamy dużo mniejsze rozwarstwienie ekonomiczne.
Polacy znacznie częściej zgadzają się ze zdaniem „uczuciwość niepopłaca”, “wiele występków nie zostanie nigdy ukaranych”.
Dlaczego tak różnie postrzegamy rzeczywistość?
Dariusz Dolinski wybitny psycholog społeczny wyjaśnia to ogólnym przejawem orientacji obronnej – przeciwieństwa orientacji sprawczej.
Orientacja sprawcza powoduje, że człowiek aktywnie kształtuje bieg wydarzeń i ma wpływ na zmianę stanu rzeczy.
Orientacja defensywna z kolei, ma na celu ochronę zagrożonego poczucia własnej wartości. To właśnie z tego powodu osoba może zakładać, że świat jest niesprawiedliwie urządzony, gdyż wtedy porażką nie wynika z jej winy, a sukcesy innych nie muszą być ich zasługą.
Jeśli orientacja sprawacza ulega załamaniu i z jakiś powodów człowiek nie może skutecznie wpływać na bieg wydarzeń. Wtedy przestawia się na orientacje defensywną. Zamiast bezskutecznie próbując kontrolować świat i się załamywać – zmienia cel i zaczyna bronić dobrego mniemania o sobie.
Czym jest wiara w sprawiedliwy świat?
Przekonanie o sprawiedliwym świecie to wizja świata jako miejsca uporządkowanego, w którym można trafnie przewidywać bieg wydarzeń oraz konsekwencje własnych i cudzych zachowań.
Pozytywne skutki wiary w sprawiedliwy świat:
- Umożliwienie osiągnięcia długofalowych celów za pośrednictwem aprobowanych społecznie działań. Wierzymy, że damy radę osiągnąć nasze długofalowe cele.
- Podtrzymywanie poczucia dobrostanu psychcznego, szczególnie w obliczu przeciwności losu
Osoby bardziej wierzące w sprawiedliwość świata są zwykle w lepszym nastroju, maja wyższa samoocenę i deklarują słabsze przezywanie gniewu.
Negatywne skutki wairy w sprawiedliwy świat:
Sporo badań wskazuje, że dążenie do sprawiedliwości może mieć też negatywny skutek. Osoby wierzące w sprawiedliwość świata, przejawiają dwie główne reakcje na ofiary niezasłużonego cierpienia:
- Myślą pozytywnie o ofierze, starają się jej pomóc, polepszyć jej los.
- ALE! Kiedy pomoc jest niemożliwa, zaczynaja gorzej myślec o ofierze i myśleć, że sama jest sobie winna.
Takie rozumienie prowadzi do uznawania ludzi biednych za leniwych i mało inteligentnych. Ludzi otyłych za pozbawianych zdolności do samokontroli. Ofiary gwałtu za porównujace zachowania gwałciciela.
Dzięki takiemu myśleniu osoba podtrzymuje swoją wiarę w sprawiedliwość świata.
Świata, w którym istnieje zależność przyczynowo skutkowa. Każdy ma to na co zasłużył. Jednocześnie osoby biedne są postrzegane jako szczęśliwsze i uczciwsze od bogatych! Paradoksalnie, to również podtrzymuje wiarę w spraiwdliwość świata. Osoba uznaje, że ich zła sytuacja jest kompensowana w innych aspektach.
Przykładowe badanie.
Poniżej opisane badanie pokazuje jak na nasze opinie o świecie wpływa zachwianie naszym stanem emocjonalnm.
Badani mieli stwierdzić jak bardzo dane cechy reprezentują osoby z dwóch grup:
OSÓB U WADZY i OSÓB OTYŁYCH
Przed oceną manipulowano ich poczuciem ZAGROŻENIA SYSTEMU (wiarą w sprawiedliwy świat).
- Jednej grupie prezentowano artykuł w którym informowano, że w ojczystym kraju dzieje się coraz lepiej i ludzie są coraz bardziej zadowoleni (małe zagrożenie)
- Drugiej grupie, że dzieje się coraz gorzej i ludzie są coraz mniej zadowoleni (duże zagrożenie)
Wyniki badania
Poniżesz możesz zobaczyć, jak zmieniały się opinie osób badanych w zależności od tego, jaki tekts czytali:
Źródło: opracowanie własne na podstawie Wojciszke, Psychologia Społeczna za Kay, Jost, Young, 2005 s.243
W warunkach zagrożenia osoby bogate były widziane jako inteligentne ale niezbyt szczęśliwe a otyłe jako towarzyskie ale niezbyt pracowite
Co ciekawe, przy dużym zagrożeniu wzrasta też postrzeganie ludzi u władzy jako inteligentnych. Jakby, że tylko jakoś “kombinując” się dostali do władzy w tych niepewnych czasach?
Powyższe wyniku pokazują jedynie jak bardzo żyjemy w sferze stereotypów
Takie poglądy nie pokrywają się z rzeczywistością. Według badań ludzie bogaci (też Ci u władzy) są nawet nieco szczęśliwsi od biednych
Towarzyskość zaś, (ekstrawersja) jest cechą temperamentalną, a więc biologiczną i nie ma przełożenia na masę ciała.
Wnioski? To warto wierzyć w sprawiedliwy świat czy nie?
Oczywiście motyw wiary w sprawiedliwość świata i przekonanie ze świat jest sprawiedliwy to nie to samo.
Można dążyć do sprawiedliwości uważać, ze jest ważna i potrzebna ale tez Wierzyc ze ogólnie nie ma jej w świecie. Ważne by być świadomym, że nasze osceny nie zawsze są dokładną interpretacją rzeczywistości.
Uznanie, że możemy się mylić, ulec stereotypowemu myśleniu, nie mieć wystarczającej wiedzy czy zwyczajnie nie zastanowić się głębiej nad odpowiedzią, może pomóc nam w zmianie zdania i byciu bardziej otwartym na dialog z drugim człowiekiem.
Jeśli chciałabyś utrwalić sobie ten temat, lubisz też graficzne przedstawienie tematu – zajrzyj na mój profil na instagramie – znajdziesz tam sporą dawkę wiedzy psychologicznej, podaną w przystępny sposób. Wpadnij i zaobserwuj Psychologie do kawy.
